Yargıtayın Genel Bozma Sebepleri (Ceza)

                                                                                                             Yargıtayın Genel Bozma Sebepleri(Ceza)

2- Esas Mahkemesinde Hazır Bulunma Talebine ve Zorunluluk Bulunmamasına Rağmen Sanığın SEGBİS Vasıtasıyla Sorgulanması

(Anayasa Mahkemesi Kararı 03/02/2022 Tarih B. No: 2019/18228 Başvuru Numaralı H. Ö. Kararı (Başvurucu Vekili : Av. Yasin TORUNOĞLU),

Yargıtay 16. Ceza Dairesi 16.12.2020 Tarih 2019/10409 Esas, 2020/6334 Karar,

Yargıtay 16. Ceza Dairesi 21.12.2020 Tarih 2019/7620 Esas, 2020/6530 Karar)

Giriş

Esas mahkemelerinde sanıkların duruşmalarda bizzat hazır bulunma hakkı, adil yargılanma ilkesinin temel bir unsurudur. Ancak teknolojinin gelişmesi ve özellikle pandemi döneminde zorunlulukların ortaya çıkmasıyla birlikte, SEGBİS (Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi) kullanımı yaygınlaşmıştır. Bu yazıda, sanıkların esas mahkemesinde bizzat hazır bulunma talepleri ve SEGBİS üzerinden sorgulamanın hukuki boyutları ele alınacaktır.

• Sanığın Hazır Bulunma Hakkı

Adil yargılanma hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'nin 6. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Bu maddeye göre, sanıklar duruşmalarında bizzat bulunma ve savunmalarını yapma hakkına sahiptir. Türkiye'de de bu hak, Anayasa'nın 36. maddesi ve Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ile düzenlenmiştir.

• SEGBİS'in Hukuki Temeli

SEGBİS, Türkiye'de 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 196. maddesi ile hukuki bir zemine oturtulmuştur. Bu sistemin amacı, özellikle uzun mesafeler nedeniyle sanıkların mahkemeye getirilmesinde yaşanan zorlukları aşmaktır. Ancak bu uygulama, sanıkların bizzat duruşmada bulunma hakkının ihlal edilip edilmediği konusunda tartışmalara yol açmaktadır.

• Zorunluluk Durumunda SEGBİS Kullanımı

Bazı durumlarda, sanıkların duruşmalara fiziken katılmaları mümkün olmayabilir. Özellikle pandemi döneminde, sağlık riskleri ve seyahat kısıtlamaları gibi nedenlerle SEGBİS kullanımı bir zorunluluk haline gelmiştir. Ancak burada önemli olan, sanığın adil yargılanma hakkının korunmasıdır.

• SEGBİS Kullanımının Hukuki Tartışmaları

1. Adil Yargılanma Hakkı

Sanıkların duruşmalarda bizzat bulunma hakkı, adil yargılanma ilkesinin bir parçasıdır. SEGBİS kullanımı, sanık ile avukatı arasındaki iletişimi kısıtlayabilir ve sanığın savunma hakkını etkileyebilir. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), bu konuda çeşitli kararlarında, SEGBİS kullanımının sanığın haklarını ihlal etmemesi gerektiğine dikkat çekmiştir.

2. Mahkeme Kararları ve Uygulamalar

Türkiye'de, yüksek mahkemeler de SEGBİS kullanımına ilişkin çeşitli kararlar vermiştir. Yargıtay'ın bazı kararlarında, SEGBİS'in ancak zorunlu durumlarda kullanılabileceği, aksi halde sanığın bizzat duruşmada bulunması gerektiği vurgulanmıştır

Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay 16. Ceza Dairesinin Emsal Kararları

• Anayasa Mahkemesi Kararı 03/02/2022 Tarih B. No: 2019/18228 Başvuru Numaralı H. Ö. Kararı(Başvurucu Vekili : Av. Yasin TORUNOĞLU )

"... 36. Başvurucunun SEGBİS yoluyla sorgusu yapılmış, Cumhuriyet savcısı esas hakkındaki görüşünü bildirmiş ve Mahkemece aynı oturumda hüküm verilmiştir. Diğer bir ifadeyle sorgunun yapıldığı, esas hakkındaki mütalaanın okunduğu ve başvurucu hakkında hüküm verildiği yani esaslı işlemlerin yapıldığı oturumda başvurucu duruşmada hazır bulunamamıştır. Buna göre terör örgütü üyeliği suçundan yargılanan başvurucunun esaslı işlemlerin yapıldığı tek celsede hazır bulundurulmaması ve istinaf başvurusunda bu yöndeki itirazının Dairece değerlendirilmemesi yargılamanın adilliğine zarar vermiştir.

37. Bu çerçevede derece mahkemelerince diğer alternatifler değerlendirilmeden ve olaya özgü somut gerekçeler sunulmadan doğrudan başvurucunun duruşmada hazır bulundurulmaması, en uygun aracın seçilmemesi sebebiyle müdahalenin gerekli olmadığı sonucuna yol açmaktadır. Dolayısıyla başvurucunun esas hakkında işlemlerin yapıldığı duruşmada hazır bulundurulmamasının zorunlu olduğu derece mahkemelerince somut bir biçimde ortaya konulamadığı için müdahalenin gerekli olmadığı sonucuna varılmıştır...

...39. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki duruşmada hazır bulunma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir..." 

• Yargıtay 16. Ceza Dairesi 16.12.2020 Tarih 2019/10409 Esas, 2020/6334 Karar Sayılı Kararı

"... Zorunluluk nedeni gösterilmeden SEGBİS vasıtasıyla savunma alınmasına, sanığın yargılamanın hiçbir aşamasında itiraz etmeyerek zımnen kabul etmiş olmasına, bu yöntemle savunma alınması, silahların eşitliği ve adil yargılama ilkesi çerçevesinde sanığın savunmasında zafiyet yaratmadığı anlaşılması karşısında, bu yöne ilişkin temyiz itirazları yerinde görülmeyerek bozma nedeni yapılmamıştır..."

• Yargıtay 16. Ceza Dairesi 21.12.2020 Tarih 2019/7620 Esas, 2020/6530 Karar Sayılı Kararı

"... Zorunluluk nedeni gösterilmeden SEGBİS vasıtasıyla savunma alınmasına, sanığın yargılamanın hiçbir aşamasında itiraz etmeyerek zımnen kabul etmiş olmasına, bu yöntemle savunma alınması, silahların eşitliği ve adil yargılama ilkesi çerçevesinde sanığın savunmasında zafiyet yaratmadığı anlaşılması karşısında, bu yöne ilişkin temyiz itirazları yerinde görülmeyerek bozma nedeni yapılmamıştır..."

• SEGBİS'in Avantajları ve Dezavantajları

1. Avantajları

- Maliyet ve Zaman Tasarrufu: SEGBİS, özellikle uzak bölgelerdeki sanıkların mahkemeye getirilmesi sürecinde zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.

2. Dezavantajları

- İletişim Sorunları: SEGBİS üzerinden yapılan duruşmalarda, teknik sorunlar nedeniyle sanık ile mahkeme veya avukat arasındaki iletişim kesilebilir.

- Adil Yargılanma Hakkı: Sanığın fiziken duruşmada bulunmaması, mahkeme üzerindeki etkileşimini ve savunma hakkını olumsuz etkileyebilir.

• SEGBİS'in Geleceği ve Hukuki Düzenlemeler

SEGBİS'in kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Ancak, bu sistemin adil yargılanma hakkını ihlal etmeyecek şekilde düzenlenmesi önemlidir. Bu kapsamda, Türkiye'de ve dünyada SEGBİS'in hukuki çerçevesinin netleştirilmesi ve sanıkların haklarının korunması için çeşitli düzenlemeler yapılmaktadır.

Sonuç

Esas mahkemelerinde sanıkların duruşmalarda bizzat hazır bulunma hakkı, adil yargılanma ilkesinin temel bir unsurudur. Ancak zorunluluk durumlarında SEGBİS kullanımı, hem zaman ve maliyet tasarrufu sağlar hem de güvenlik açısından avantajlar sunar. Bununla birlikte, SEGBİS kullanımının sanıkların haklarını ihlal etmemesi için hukuki düzenlemelerin titizlikle uygulanması gerekmektedir. Sanıkların adil yargılanma haklarının korunması, adalet sisteminin temel taşıdır ve SEGBİS gibi teknolojik uygulamaların bu hakları ihlal etmeden kullanılması büyük önem taşımaktadır.