İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine Başvuru

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine Bireysel Başvuru

Giriş

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), Avrupa Konseyi'ne üye ülkeler tarafından imzalanan ve 1950 yılında kabul edilen İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'ne (İHAS) dayanan uluslararası bir yargı organıdır. İHAM, Sözleşme ve protokollerinde yer alan hak ve özgürlüklerin ihlal edilip edilmediğini denetler. Bu bağlamda bireysel başvuru hakkı, bireylerin İHAM’e başvurarak haklarının korunmasını talep etme imkanı sunar. Bu makale, İHAM’e bireysel başvuru sürecini, başvuru şartlarını, değerlendirme sürecini ve başvurunun sonuçlarını detaylandırmaktadır.

İHAM’e Bireysel Başvurunun Şartları

İHAM’e bireysel başvuru yapabilmek için bazı temel şartların sağlanması gerekmektedir:

1. Başvuruya Konu Olan İhlalin İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Kapsamında Olması: Başvurunun, İHAS ve protokollerinde belirtilen hak ve özgürlüklerden birinin ihlaline dayanması gerekmektedir.

2. Başvurunun Tüketilmiş Olması Gereken İç Hukuk Yolları: İHAM, başvuru sahibinin ulusal düzeyde mevcut olan tüm hukuk yollarını tüketmiş olmasını bekler. Bu, bireyin öncelikle kendi ülkesindeki mahkemelerde adalet araması gerektiği anlamına gelir. Ancak, iç hukuk yollarının etkisiz veya aşırı uzun süreceği durumlarda bu kural esnetilebilir.

3. Başvuru Süresi: Başvurular, ulusal düzeyde nihai kararın tebliğinden itibaren altı ay içinde yapılmalıdır. Bu süre, 1 Şubat 2022’den itibaren dört aya indirilmiştir. Bu süre içinde başvurunun İHAM’e ulaşmış olması gerekmektedir.

4. Başvuru Formunun Doğru ve Eksiksiz Doldurulması: İHAM’e yapılan başvurular, Mahkeme’nin resmi başvuru formu kullanılarak yapılmalıdır. Formun eksiksiz ve doğru bilgilerle doldurulması büyük önem taşır. Yanlış veya eksik bilgi içeren başvurular reddedilebilir.

5. Kabul Edilebilirlik Kriterleri: Başvurunun ciddi bir insan hakları ihlaline dayanması, aynı konuda daha önce Mahkeme’ye başvuru yapılmamış olması ve başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olmaması gerekmektedir.

Başvuru Süreci

Başvuru süreci birkaç aşamadan oluşur:

1. Başvurunun Yapılması: Bireysel başvuru formu doldurularak Mahkeme’ye gönderilir. Başvuru formunda, başvurunun dayandığı hak ihlalleri detaylı bir şekilde açıklanmalı ve destekleyici belgeler eklenmelidir.

2. Ön İnceleme: Başvuru formu Mahkeme tarafından alındığında, öncelikle kabul edilebilirlik açısından incelenir. Bu aşamada başvurunun form şartlarına uygun olup olmadığı, süresi içinde yapılıp yapılmadığı ve iç hukuk yollarının tüketilip tüketilmediği kontrol edilir.

3. İnceleme ve Karar: Kabul edilebilir bulunan başvurular, Mahkeme tarafından incelenmeye alınır. Bu aşamada Mahkeme, taraflardan ek bilgi ve belge talep edebilir. Ayrıca, duruşma yapma yetkisi de vardır. Mahkeme, başvurunun esasına ilişkin olarak hak ihlali olup olmadığına karar verir.

4. Kararın İlanı ve Uygulama: Mahkeme’nin verdiği kararlar bağlayıcıdır. Taraf devletler, Mahkeme’nin kararlarına uymak zorundadır. Mahkeme’nin ihlal kararı vermesi durumunda, ihlalin niteliğine göre tazminat ödenmesi veya ihlalin giderilmesi için gerekli adımların atılması gerekebilir.

Başvuru Değerlendirme Süreci

AİHM, başvuruları değerlendirirken birkaç önemli kriteri dikkate alır:

1. Hak İhlalinin Varlığı: Başvurunun, İHAS’de korunan bir hakkın ihlaline dayanması gerekmektedir. Mahkeme, bu hakkın ihlal edilip edilmediğini değerlendirir.

2. Başvurunun Ciddiyeti: Başvurunun ciddi bir hak ihlali içerip içermediği değerlendirilir. Açıkça dayanaktan yoksun başvurular reddedilir.

3. Ulusal Mahkemelerin Kararları: İHAM, ulusal mahkemelerin verdiği kararları da göz önünde bulundurur. Ulusal mahkemelerin yeterince inceleme yapıp yapmadığı ve adil bir yargılama süreci yürütüp yürütmediği değerlendirilir.

4. Adil Yargılanma Hakkı: Başvuru sahibinin ulusal düzeyde adil bir yargılama sürecinden geçip geçmediği önemlidir. Adil yargılanma hakkı, İHAS’nin 6. maddesi kapsamında korunmaktadır.

5. İç Hukuk Yollarının Etkinliği: Başvuru sahibinin iç hukuk yollarını tüketip tüketmediği ve bu yolların etkili olup olmadığı değerlendirilir. İç hukuk yollarının etkisiz veya aşırı uzun süreceği durumlarda bu kriter esnetilebilir.

Başvurunun Sonuçları

İHAM’e yapılan bireysel başvuruların sonuçları çeşitli şekillerde olabilir:

1. İhlal Kararı: Mahkeme, başvurunun dayandığı hakkın ihlal edildiğine karar verirse, ihlal kararı verir. Bu durumda, ihlalin giderilmesi için devletin gerekli adımları atması gerekir.

2. Tazminat: Mahkeme, ihlal kararına bağlı olarak başvuru sahibine maddi ve manevi tazminat ödenmesine karar verebilir. Tazminat miktarı, ihlalin niteliğine ve başvuru sahibinin uğradığı zarara göre belirlenir.

3. İhlal Olmadığı Kararı: Mahkeme, başvurunun dayandığı hakkın ihlal edilmediğine karar verirse, ihlal olmadığına karar verir ve başvuruyu reddeder.

4. Dostane Çözüm: Taraflar arasında dostane çözüm sağlanması durumunda, Mahkeme süreci sona erdirir ve tarafların uzlaştığı çözümü onaylar. Dostane çözüm, tarafların karşılıklı olarak anlaşarak sorunu çözmelerini ifade eder.

Sonuç

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi kapsamında korunan hak ve özgürlüklerin ihlal edilmesi durumunda bireylerin uluslararası düzeyde adalet aramalarına imkan tanır. Bireysel başvuru süreci, başvuru şartlarının doğru ve eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesini gerektiren karmaşık bir süreçtir. Mahkeme, başvuruları değerlendirirken ciddi bir hak ihlalinin varlığını, başvurunun ciddiyetini, ulusal mahkemelerin kararlarını ve iç hukuk yollarının etkinliğini dikkate alır. İHAM’e yapılan başvuruların sonuçları, ihlal kararı, tazminat, ihlal olmadığı kararı ve dostane çözüm gibi çeşitli şekillerde olabilir. Bu süreç, bireylerin haklarının korunması ve adaletin sağlanması açısından büyük bir öneme sahiptir. Bireylerin bu tarz hukuki teknik bilgi gerektiren konuları bilememesinden dolayı bir avukat ile çalışmaları faydalarına olacaktır.